Cmentarz: Krzyż

Cmentarz założony ok. 1928 r. Kaplica cmentarna została zbudowana w 1983 r. Pierwszy pochówek wykonano 5.11.1928 r.
W 1928 r. pochowano na cmentarzu 77 zmarłych.

Na cmentarzu w Krzyżu spoczywa wielu zasłużonych obywateli naszego miasta, a wśród nich m.in.

Andrzej Lenartowicz zm. 07.08.1973 r., oryginalny, wybitny artysta – malarz, Eugeniusz Kapralski zm. 30.07.1983 r., były Zastępca Przewodniczącego Rady Narodowej, zasłużony działacz społeczny zwłaszcza w dziedzinie rozwoju kultury w tym Tarnowskiego Teatru, Paulina Chrzanowska zm. 08.08.1988 r., historyk sztuki, malarka, romanistka, wieloletni dyrektor Muzeum w Tarnowie, Jadwiga Gajek Sanowska zm. 04.12.1989 r., malarka Dyrektor PLSP w Tarnowie, zasłużona dla rozwoju życia artystycznego, Stanisław Westwalewicz, zm. 15.05.1997 r., bardzo znany i uznany tarnowski artysta i malarz, Bogusław Wojtowicz zm. 30.12.2010 r. – animator kultury, wieloletni dyrektor Biura Wystaw Artystycznych, Cmentarz ten był również miejscem pochówku ks. Franciszka Lisowskiego – biskupa tarnowskiego zm. 07.06.1939 r. W marcu 2009 r. trumna ze szczątkami biskupa została przeniesiona do krypty w Bazylice Katedralnej.

W kwaterze XVI zwanej Kwaterą Żołnierzy Rosyjskich i Radzieckich spoczywa 301 żołnierzy poległych w latach 1914 – 15 i 1942 – 1945. W kwaterze II D nr 26 znajduje się odnowiony grób śp. Adolfa Pastuchy – Powstańca Śląskiego zm 26.10.1936 r.

Na cmentarzu w Krzyżu znajduje się kilka obiektów historycznych m.in. ogromny kamienny pomnik z krzyżem prawosławnym na szczycie. W aktach Miejskiego Zarządu Cmentarzy jest dokument, że pochowanych jest pod nim 38 żołnierzy armii rosyjskiej z lat 1914 – 1915. Prawdopodobnie są to żołnierze ekshumowani z austriackich cmentarzy wojennych i złożeni w tej mogile. W aktach jest również zapis , że w kwaterze tej znajduje się pomnik z kamienia ciosanego , istniejący do dzisiaj.

W części zachodniej cmentarza w kw. XII nr 8/229a znajduje się nagrobek i miejsce pochówku Żołnierzy Wyklętych pochodzących z Woli Rzędzińskiej i Jodłówki Wałki – Mieczysława Cielocha (04.09.1922 – 7.02.1947) i Stanisława Kiełbasy (16.08.1924 – 07.02.1947) zamordowanych w tarnowskim więzieniu.

Na cmentarzu w Krzyżu znajdują się także trzy kwatery wojenne :

Kwatera Żołnierzy Polskich poległych w latach 1939 – 1945. Powierzchnia kwatery wynosi 560 m2 i pochowanych jest w niej około 99 żołnierzy . Założona została w 1939 r. W roku 1951 inż. Marian Skoczek zaprojektował pomnik poległym żołnierzom polskim. Wykonany z betonu i piaskowca pińczowskiego, w kształcie prostokątnego pomnika, pośrodku którego na szczycie umieszczono kamiennego orła. Obecnie znajduje się tam orzeł żeliwny. Przed pomnikiem znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy poległych w czasie kampanii wrześniowej oraz pojedyncze mogiły oznakowane tabliczkami z nazwiskami poległych.

Kwatera Żołnierzy Radzieckich poległych w 1945 r. oraz zmarłych w obozie jenieckim przy ul. Dzierżyńskiego ( obecna Mościckiego). Została założona w 1946 r. przez komitet, w skład którego weszli obywatele miasta Tarnowa , przedstawiciele PPS i wojskowi radzieccy. W dniach 16 – 17 lutego 1948 r. dokonano ekshumacji mogił żołnierzy radzieckich w dawnym powiecie brzeskim i tarnowskim, a ich szczątki przeniesiono na Cmentarz w Krzyżu. Znajduje się tam 6 mogił zbiorowych otoczonych niskim murkiem betonowym i oznaczonych betonowymi konsolami z brązu, jako elementy dekoracyjne w kształcie gwiazdy. Na froncie mogił wzniesiono w 1948 r. pomnik w kształcie prostopadłościanu wykonanego z marmuru i zwieńczonego marmurowym obeliskiem. Kwatera zajmuje powierzchnię 1.140 m2 Pochowano w niej 366 żołnierzy. W Miejskim Zarządzie Cmentarzy znajduje się spis żołnierzy radzieckich poległych lub zmarłych na terenie Tarnowa i okolic.

Kwatera NN – nieznanych osób cywilnych pochowanych w mogile zbiorowej. Kwatera ma powierzchnię 108 m2. Założona została w 1939 r. po wybuchu bomby na tarnowskim dworcu kolejowym. Ofiary tego wybuchu, 22 osoby, pochowane zostały na cmentarzu w Krzyżu.

Następne pochówki, to ofiary z czasów okupacji hitlerowskiej z lat 1939 – 1944. Pogrzebani tu zostali ludzie zamordowani w tarnowskim więzieniu, zamęczeni w katowni gestapo przy ul. Urszulańskiej, zastrzeleni podczas ucieczek i znajdowani na ulicach miasta. Ogółem w kwaterze tej pochowanych zostało ok. 359 ofiar.

Aleja Zasłużonych. 14.07.1978 r. Urząd Miejski – Wydział Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska wydał polecenie wykonania Alei Zasłużonych. Chowani tu byli działacze organizacji państwowych i politycznych, którzy wg ówczesnych władz, zasłużyli sobie na taki pochówek. Aleja nie cieszyła się sympatią tarnowian. Bywały przypadki, szczególnie po upadku ustroju komunistycznego, że rodziny przenosiły swoich zmarłych do mogił rodzinnych.

W kw. XVIII nr 42 znajduje się mogiła zbiorowa 60.bezimiennych tarnowian zmarłych w XVI i XVII w. pierwotnie pochowanych na cmentarzu przy nieistniejącym kościółku św. Anny u zbiegu ulic Św. Ducha i Targowej. Ponownego pochówku dokonano w 1999 r. W 2012 r. w mogile tej pochowano również szczątki znalezione przy murze miejskim, przy ul. Bernardyńskiej 24, w trakcie jego remontu, a w 2013 r. szczątki znalezione podczas remontu ul. Targowej.

W październiku 2013 r. w pobliżu Alei Zasłużonych w kw. 19 nr 12A dokonano pochówku szczątków tarnowian zmarłych w XV – XVIII w. Szczątki zostały wydobyte podczas remontu placu targowego Burek. Miejsce zostało upamiętnione nagrobkiem.

Kwatera niemiecka. Na cmentarzu istniała również kwatera żołnierzy niemieckich, gdzie chowani byli żołnierze Wermachtu, którzy zginęli w czasie działań wojennych w 1939 r. oraz żołnierze zmarli w szpitalu niemieckim w Tarnowie. W roku 1945 teren tej kwatery został zrównany z ziemią przez nieznane osoby, tak że nie można było odnaleźć żadnych znaków mogilnych, ani ogrodzenia. Dopiero w roku 1997, na wniosek Niemieckiego Związku Opieki nad Grobami Wojennymi, dokonano ekshumacji i wydobyto 115 szczątków żołnierzy niemieckich oraz przestrzelone hełmy niemieckie, szczątki mundurów, numery identyfikacyjne poległych. Prawdopodobnie w mogile tej pochowany był również generał niemiecki, ponieważ w wykopie znaleziono dystynkcje generalskie.

Nowa część cmentarza oddana została do użytkowania dnia 01. 03. 2000 r. decyzją Zarządu Miasta Tarnowa jako poszerzony obszar dotychczasowego cmentarza w Krzyżu. Pierwszego pochówku na tym cmentarzu dokonano dnia 28 kwietnia 2000 r. Poświęcenie cmentarza przez ks. Biskupa Wiktora Skworca odbyło się 10.05.2000 r.